Diyet Değişiklikleri.

    

     Yaşadığınız fizyolojik,psikolojik,sosyal sorunların azaltılmasında ve üretken bir yaşam sürdürmenizde beslenmenizin önemli bir yeri vardır.Dikkat etmeniz gereken en önemli durumlardan birisi aldığınız besinlerin ihtiyaçlarınızı karşılayabilmesi,diğeride uygun bir diyetle stomanızın etkili bir şekilde çalışabilmesidir.İstediğiniz her şeyi yiyebilirsiniz.Fakat kilo değişimlerini önlemek üzere beslenmenizin yeterli iyi dengelenmiş olması önemlidir.Beslenme düzeninizle ilgili olarak özellikle kilo değişimlerinden kaçınmalısınız.Çünkü kilo değişimleri,stoma çapının büyümesine,stomanın içe kaçmasına,stoma kenarından fıtıklaşmaya neden olabilir.Bununla birlikte kilo almanız,karındaki deri kıvrımlarının artışına neden olarak stomanızı görmenizi,temizlemenizi ve torba değiştirmenizide güçleştirecektir.

     Kolostominizin olması ayrı bir diyet yapmanızı gerektirmez.Ancak koku yapan ve gazı artıran bazı besin maddelerini tüketmekten kaçınmalısınız.Ayrıca ameliyat sonrası dönemde barsaklar ödemli olduğu için barsak içinde dışkının ilerlemesini rahatlatmak ve yeni yolla dışkılama yapma alışkanlığını kazanmak için ameliyatı takiben 6-8 hafta boyunca az lifli diyet almalısınız.Bununla birlikte ileostomide,gelen içerik sıvı tarzda olduğundan fazla sıvı kaybedebilirsiniz.Bu nedenle eğer ileostominiz varsa ve fazla sıvı almanızı engelleyecek başka bir sağlık sorununuz yoksa günde en az 1,5-2 litre sıvı almalısınız.Ayrıca dışkı kıvamını aşırı yumuşatan şekerli,lifli baharatlı yağlı gıdaları almaktan kaçınmalısınız.

Gaz Çıkarma

     Kolostomi ve ileostomili bireylerde gaz oluşumunun sık görüldüğü,bu çıkışın çoğu kez kontrol edilemediği ve bu durumunda bireylerin kendilerini toplumdan soyutlamalarına neden olduğu bilinmektedir.Gazı önlemenin en iyi yolu beslenmenin düzenlenmesidir.Bu nedenle gaz çıkışını en aza indiren,dengeli beslenmenize olanak sağlayan,barsak fonksiyonlarını düzenleyen besinlerin neler olduğunu bilmelisiniz.

Gaz oluşumunu önlemek için dikkat edilmesi gereken noktalar

•   Yemeklerinizi hızlı yemeyiniz.
•   Öğünlerde aşırı yemeyiniz,sık sık ve küçük porsiyonlar halinde yiyiniz.
•   Yiyecekleri iyi çğneyiniz(lifli besinlerin çok tüketilmesi ve besinlerin az çiğnenmesi ileostomide tıkanıklığa neden olabilir).
•   Sigara içme,sakız çiğneme,ağız yoluyla nefes alma,pipet kullanma gibi  havanın büyük miktarlarda yutulmasına neden olan durumlardan kaçınınız
•   Yiyecekleri küçük parçalar halinde keserek yiyiniz.
•   Yemek yerken konuşmayınız.
•   İyi çiğneme üzerine konsantre olunuz,yiyecekleri yavaş ve ağzınız kapalı olarak çiğneyiniz.
•   Tv izlerkenve okurken yemek yemeyiniz.
•   Boş barsak gaz üretimini arttırtığı için öğün atlamayınız ve düzenli besleniniz.
•   Kokuyu baskılayabilecek yiyecekler (kefir,yoğurt,ayran,nane şekeri,kızılcık suyu,taze maydanoz,karanfil vb)alınız.
•   Barsak fonksiyonlarınızı etkileyen besinlerin neler olduğunu biliniz ve beslenmenizi buna göre düzenleyiniz

        Gaz çıkışını artıran besinler

•       Karbonatlı içecekler (gazoz,kola)
•   İyi pişmemiş kuru baklagiller (kuru fasülye,nohut,mercimek,bakla,barbunya,vb.)
•   Tam taneli tahıllar (bulgur,buğday,yarma,kepekli ürünler vb.)
•   Kükürtlü sebzeler (karnabahar,brokoli,lahana,bürüksel lahanası,pırasa,turp vb.)
•   Çiğ sebzeler (yeşil salatalık,yeşil biber,kıvırcık,tere,roka,turp,taze mısır),fasülye,ıspanak,soğan,sarımsak.
•   Turunçgiller(portakal,greyfurt vb.),ekşi elma ve bazı kabuklu meyveler.
•   Bira,yumurta.
•   Süt ve süt ürünleri.
•   Ağır kokulu peynirler.
•   Yağlı yiyecekler (kaymak,krema,mayonez,yağlı hayvan etleri).
•   Kızatılmış besinler(et hamur ve sebze kızartmaları).
•   Turşu(salatalık,lahana,yeşil fasülye gibi)                                                                                                                                                                                        

         Koku

          Stomalı bireylerin çoğu sosyal bir gurup içinde stomalarından hoş olmayan bir    kokunun çıkacağı endişesini taşırla

Koku oluşumunu önlemek için dikkat edilmesi gereken noktalar

•   Torbanızı iyi yerleştirmeli
•   Diyetinizde kokuya neden olabilecek yiyecekleri azaltmalı
•   Kullandığınız ilaca bağlı koku oluyorsa bu ilacın başka şeklini kullanmalı
•   Diyetinizde kokuyu önleyebilecek yiyecekleri artırmalı (Yoğurt,kefir,maydanoz,ayran)
•   Kişisel hijyeninizi yeterli ölçülerde sağlamalısınız.

 Kötü Koku üreten besinlerden bazıları şunlardır

•   Balık,yumurta,peynir,kuru baklagiller
•   Kükürtlü sebzeler (karnabahar,Brokoli,lahana,bürüksel lahanası,kereviz,soğan,sarımsak,turp,pırasa,kuşkonmaz gibi)
•   İlaç olarak alınan B vitamini hapları

 İshal

        İshal kolostomili bireylerle karşılaştırıldığında ileostomili bireylerde dah sık görülen bir durumdur.Öncelikle ishalin nedenini bulmak önemlidir.İshal mide rahatsızlıkları barsak enfeksiyonları kullanılan bazı ilaçlar alınan bazı yiyeceklere bağlı olarak gelişebilmektedir.

Önlem alımadığında ise su ve tuz kayıpları,sıvı-elektrolit dengesizliği ve deri problemlerine neden olabilmektedir.

İshal olunduğunda dikkat edilmesi gereken noktalar

•   Su ve tuz alımınızı arttırınız (başka bir sağlık probleminiz yoksa).
•   İshal yapıcı yiyecek ve içeceklerden kaçınarak ishali önleyen şu gıdalardan alınız : Elma,şeftali,ayva,ekşielma,nar,muz,patates,prinç lapası,makarna,koyu çay,kahve,yoğurt,tarhana çorbası.
•   Baharatlı yiyecekler çiğ sebze ve meyve ,hazır meyve suyu,süt ve sütlü tatlılar,şekerli yiyecek ve içecekler,kızartma tüketmeyiniz.
•   İshal geçene kadar kolostomi irrigasyonu yapmayınız.
•   Stoma bakımınıza önem veriniz.
•   Eğer ishaliniz kesilmiyor ise mutlaka doktorunuz ile görüşünüz.

Kabızlık

      Kabızlık,kolostomide daha sık görülmekte birlikte bireylerde yoğun endişe yaşanmasına neden olmaktadır.Yetersiz ve uygun olmayan bir beslenme düzeni,yetersiz sıvı alımı,hareketsizlik ve bazı ilaçlar kabızlığın nedenleri arasında yer almaktadır.Kabızlık durumunun gelişmesiyle birlikta barsağın boşalması ve kolostomi irrigasyonu güçleşmekte,bu dönemde hastalar kabızlık nedeniyle rahatsızlık ve sancı yaşayabilmektedirler.

Kabız olunduğunda dikkat edilmesi gereken noktalar

•   Yemeklerinizi düzenli olarak yiyiniz.
•   Diyetinizde bulunan sebze,meyve kepekli yiyecek(Lifli gıda)miktarını    artırınız.
•   Hafif bedeb hareketleri yapınız.
•   Bol sıvı alınız.
•   Eğer kabızlık ortadan kalkmıyorsa mutlaka doktorunuz ile görüşünüz.

Dışkı çıkışını artıran,kabızlığı önleyen besinler

•   Taze ve kuru erik,erik suyu,taze veya kuru erik kompostosu,kayısı,kayısı suyu,taze veya kuru kayısı kompostosu,kurum,kuru üzüm kompostosu.
•   Kabuğu ile yenilen  taze meyveler (armut elma kiraz)
•   Yağlı besinler (yağlı yemekler,hamur işleri,yağlı süt)
•   Fındık,fıstık,ceviz,badem gibi kuru yemişler.
•   Haslanmış yada patlamış mısır
•   Yeşil yapraklı sebzeler (yeşil salata,bamya,ıspanak,kabak,bezelye,taze fasulye vb.)
•   Kuru baklagiller (kuru fasulye,nohut,mercimek,barbunya),bulgur,buğday,yulaf ezmesi.
•   Kepek,kepekli ekmek,çavdar ekmeği,kepekli bisküviler,lifli kahvaltılı gevrekler ve keten tohumu.

Dışkı sızıntısı

     Stomadan dışkı sızıntısı olması,hem kokuya hemde deri problemlerine neden olmaktadır.Torbanın çok fazla dolu olması,aynı torbanın uzun süre kullanılması,kilo değişiklikleri,stoma ile ilgili komplikasyonlar,bireyin el becerisinin iyi olmaması ve görme becerisinin zayıf olması dışkı sızıntısının nedenleri arasında yer almaktadır.

Dışkı sızıntısını önlemek için dikkat edilmesi gereken noktalar

•   Torba değişiminin nasıl yapılacağını bilmelisiniz
•   Stoma bakımı ve torba değişimi için yeterli zaman ayırmalısınız.
•   Torbanın yarısı yada üçte biri dolduğunda boşaltmalısınız.
•   Stoma torbasını düzgün yapıştırmalısınız.
•   Kilo değişimini önlemek için yeterli ve dengeli beslenmelisiniz.
•   Stoma çapını ölçerek bu ölçüye uygun torba kullanmalısınız

Prof.Dr.Zafer MALAZGİRT